‘In vergaderingen zie ik het vaak gebeuren. De bijeenkomst begint keurig op het gepaste uur met de juiste mensen. En dan beginnen ze te praten. Het dobbert wat aan, soms urenlang.
Maar ze zijn dikwijls het belangrijkste vergeten. Ze hebben hun eigen doelstelling niet vastgesteld. Dat is problematisch. Want zonder doelstelling is élke beslissing wel een goede beslissing.
Ik sta bekend als een strategisch, doelgericht en functioneel persoon. Vaak ben ik diegene die de vergadering begint met de vraag: ‘wacht even, wat willen we eigenlijk bereiken?’.
Het lijkt op het moment dat Alice in Wonderland op een kruispunt de Kat tegenkomt. Ze vraagt hem welke kant ze op moet, dus vraagt hij waar ze heen wil. ‘Maakt me niet uit’, zegt Alice. ‘Nou’, zegt de Kat, ‘dan maakt het ook niet veel uit welke weg je neemt’.
Uit dit verhaal is een bekende Engelse zin voortgekomen: ‘If you don’t know where you’re going, any road will get you there.’ Anders dan veel mensen denken, staat deze zin niet letterlijk in het boek, maar komt waarschijnlijk voort uit verbasteringen van de anekdote.
Ik hoorde de zin voor het eerst begin jaren negentig, bij mijn vroegere werk op een reclamebureau. Daar gebruikten ze de zin in gesprek met klanten en op de creatieve afdeling. Ik begreep meteen wat ermee bedoeld werd.
Je moet eerst bedenken welke doeleinden je hebt, voordat je kunt beslissen of iets wel of niet een goed idee is. Ik denk er nu nog vaak aan. Niet letterlijk aan die zin, maar wel aan het idee. Ik pas dit bijvoorbeeld veel toe in de politiek.
Toen ik in 2003 aantrad als burgemeester was Antwerpen sterk verdeeld tussen het Vlaams Blok en andere partijen, waaronder de mijne. Om groter te worden dan het Vlaams Blok ben ik toen zo min mogelijk gaan polariseren.
Hoewel journalisten en politici er vaak genoeg om vroegen, viel ik het Vlaams Blok nooit frontaal aan. Zo’n aanval maakt een tegenstander volgens mij alleen maar groter. Het had succes, met de verkiezingen van 2006 groeide onze partij enorm.
Je kunt mijn aanpak misschien vergelijken met boksen en judo. Ik hou meer van die laatste sport. Niet gewoon hard meppen, maar de ander proberen op een slimme manier uit evenwicht te brengen. Dat geldt ook in allerlei debatten.
Ik stoor me aan mensen die heel impulsief boodschappen de wereld in sturen, zonder na te denken over hun daadwerkelijke doel. Ze zeggen iets omdat ze denken gelijk te hebben en vinden dat wat waar is ook gezegd moet worden.
Maar daarmee kun je je doelstelling soms juist onmogelijk maken. Je jaagt mensen bijvoorbeeld tegen je in het harnas.
Ik zie het ook vaak gebeuren in persoonlijke relaties tussen partners of tussen ouders en hun kinderen. Mensen doen uitspraken vanuit hun eigen irritaties, zonder dat ze daarmee daadwerkelijk iets willen realiseren.
Zo zeggen ze bijvoorbeeld tegen de ander dat die iets niet goed doet, in plaats van diegene te motiveren om het anders te doen. Zo kun je misschien je gevoel kwijt, maar daarmee bereik je niet het gewenste gedrag. Het heeft veel te maken met lange termijn denken, wat de laatste tijd helaas maar weinig voorkomt in de samenleving.
Overigens kun je als je je doel in de gaten houdt, onderweg nog wel genieten. Naarmate ik ouder word, merk ik steeds vaker dat de weg ergens heen interessanter kan zijn dan het eindpunt. Je moet niet op een calvinistische manier alleen maar bezig zijn met wat je wil bereiken in de toekomst.
Pelgrims die naar Santiago de Compostella lopen, gaat het natuurlijk ook niet alleen om de aankomst. De tocht zelf is belangrijker. Maar tegelijkertijd draagt hun doel wel weer bij aan de tocht. Die wordt waardevoller omdat de pelgrims zo duidelijk een doel voor ogen hebben.
Je moet, anders dan Alice, dus weten waar je heen gaat. Toeval kan natuurlijk ook leuk zijn, maar alleen in het casino, of bij een kaartspel. En zelfs dan ga je toch een strategie ontwikkelen. Nee, toeval is niet mijn manier.”
Patrick Janssens (1956) is burgemeester van de stad Antwerpen. Hij zit in de Socialistische Partij Anders. Volgende maand verschijnt zijn boek ‘Voor wat hoort wat’. Daarin stelt hij dat burgers best iets terug mogen doen voor hun stad.
Foto: gva
Gepubliceerd in Trouw