Na de deeleconomie is nu de huureconomie in opkomst. Bedrijven bieden abonnementen aan op nieuwe wasmachines, fietsen of koptelefoons. Wie doen dat? En waarom?
Het lijkt op afbetalen, maar het is iets anders. Voor een lease- of huurproduct betaal je per maand zonder dat je ooit eigenaar wordt. Dat is vooral even wennen voor oudere generaties. Maar ook voor moderne autodelers is huren vaak een nieuw concept. Een gehuurde koptelefoon, wasmachine of fiets hoef je niet te delen. Pas als er iets mis is, lever je het afgedankte exemplaar weer in en krijg je een nieuwe.
Leasen was tot nu toe vooral bekend onder werknemers en minder onder particulieren. Bedrijven als Swapfiets, LED Lease, Gerrard Street en Bundles breiden dat concept nu uit. De ene helft wappert vooral met de idealistische vlag van de circulaire economie. Betalen voor gebruik zou producenten aansporen hun spullen zo duurzaam mogelijk te maken. De andere twee bedrijven wijzen vooral op het gemak voor de consument: gebruik zonder zorgen.
De markt loopt er warm voor. Veel consumenten zijn dankzij Spotify en Netflix al vertrouwd met abonnementen en willen gebruiksproducten ook best per maand afrekenen. Dat geldt zeker voor de jonge generatie. ‘Niet dat dat nou wezenlijk een ander soort mensen is,’ zegt Koen Frenken (44), hoogleraar innovatie aan de Universiteit Utrecht. Jongeren willen zich volgens hem nog altijd onderscheiden. Alleen gebeurt dat nu minder met spullen en meer in de vorm van kennis of ervaringen. Tegenwoordig is een auto of wasmachine niet zo’n luxe meer. Met immateriële status is het makkelijker pronken op de sociale media. Flexibiliteit is ook belangrijker dan vroeger. Frenken wijst erop dat er steeds minder vaste arbeidscontracten worden aangeboden en er meer nieuwe opties zijn door globalisering. ‘Je wilt geen eigen wasmachine als je volgend jaar misschien wel in het buitenland woont.’ Huren is vaak praktischer.
Wordt de wereld beter van circulaire bedrijfsmodellen? Dat is wel het idee. Als producenten hun spullen aan het eind van de overeenkomst ophalen, belandt er minder op de afvalberg. Want wie anders kan zijn eigen spullen beter repareren, tweedehands verkopen of grondstoffen opnieuw gebruiken dan de producent zelf? Het is het verhaal dat Thomas Rau, oprichter van adviesbedrijf Turntoo, al jaren in de media vertelt.
Producenten hebben weinig baat bij eeuwig houdbare producten – dan zien ze hun klanten nooit meer terug. Maar als ze verantwoordelijk blijven voor hun spullen, worden ze wel gestimuleerd om die zo duurzaam mogelijk te ontwerpen. Met dat idee lanceerde Rau het concept pay per lux toen hij Philips vroeg of hij alleen voor licht kon betalen. De lampen zelf bleven het eigendom – en de zorg – van Philips.
In lang niet alle leaseconstructies draait de producent op voor de kosten als er iets kapot gaat. Bundles en Swapfiets kopen producten van anderen die ze vervolgens verhuren. Dixons biedt sinds de doorstart alleen nog elektronica te huur aan via de grote leaseholding Elbuco. Debbie Appleton (33), business developer bij Rau’s Turntoo, betwijfelt of dat veel verandert. ‘Als een derde partij spullen opkoopt om te verhuren, dan krijgt de producent er gewoon een afzetkanaal bij. Waarschijnlijk maakt zo’n extra speler het ook niet goedkoper voor consumenten.’
Swapfiets
Wie: Martijn Obers (26) , Richard Burger (25), Dirk de Bruijn (26) en later Steven Uitentuis (32)
Wat: Verhuren zelfontworpen fietsen
Sinds: 2014
Voor: Studenten in Delft, Leiden en Nijmegen
Waarom: gebruikersgemak
Drie scheepsbouwstudenten uit Delft wilden eerst omgebouwde fixies (fixed gear bikes: hippe lichte stadsfietsjes) verkopen en toen racefietsen verhuren, aan mensen die bijvoorbeeld een weekje wilden wielrennen in Frankrijk. Uit dat idee rolde het volgende: Waarom geen stadsfiets verhuren aan studenten?
Richard: ‘Studenten rijden vaak rond op echte barrels. Ze hebben geen tijd, zin of geld om hun fiets goed te onderhouden. Maar ze zijn wel heel afhankelijk van hun fiets, 90 procent heeft geen ander vervoermiddel.’
Martijn: ‘Ze balen dus superhard als hun fiets kapot is, omdat ze hem dan zelf moeten maken of ervoor moeten betalen. Wij willen studenten volledig ontzorgen.’
Richard: ‘We zijn begonnen met tweedehandsfietsen. Als iemand ’s ochtends een appje stuurt over een lekke band staan wij bij de lunch klaar met een andere fiets. Dan zeggen ze: ‘ja, hier betaal ik voor’. Twaalf euro per maand is een mooie binnenkomer, maar het gaat inderdaad vooral om de service. Pas later bedachten we dat ons idee ook circulair is. Maar we willen voorkomen dat Swapfiets dat image krijgt. Als de hype over is, verlies je die waarde.’
Richard: ‘We wilden meer uniformiteit, zodat mensen weten waar ze aan toe zijn, en ontwierpen onze eigen fietsen samen met Union. Je herkent de Swapfiets aan de blauwe voorband. Hierdoor zijn ze ook onaantrekkelijk om te stelen. De nieuwste exemplaren, die in augustus komen, hebben geen bagagedrager, want mensen achterop nemen is slecht voor de fiets. Voorop kan je wel een kratje.’ Martijn: ‘De Swapfiets is zo ontworpen dat hij goed is te repareren. Het achterwiel haal je makkelijk los en de kettingkast is half open. Omdat wij eigenaar blijven van alle fietsen, kunnen we zien welk ingekocht onderdeel goed is en welk vaak kapot gaat. Die kennis geven we weer door aan Union.’
Richard: ‘Union wil graag solide fietsen bouwen, met klanten die trots zijn op het merk. Bij het ontwerp deden we alles in samenspraak en hoorden we nooit: “maak hem maar zo, dan gaat hij minder lang mee”.’
LED Lease
Wie: Bas van der Giessen (45) en Gijs de Rooij (47)
Wat: Verhuren licht
Sinds: 2010
Voor: eerst horeca, later parkeergarages, distributiecentra en vve’s
Waarom: praktischer
Pay per Lux of Light as a Service werd als concept bekend via Tomas Rau van Turntoo. Hij wilde met zijn architectenbureau geen lampen en elektriciteit kopen, maar alleen betalen voor de service – licht dus. Met welke lampen een bedrijf als Philips licht zou leveren, moest het bedrijf vooral zelf uitzoeken. Strategieconsultants Bas van der Giesen en Gijs de Rooij waren destijds ok al mee dat idee bezig en legden hun ambities meteen vast met de bijbehorende domeinnamen.
Gijs: ‘Ons idee begon bij ledlampen. In ons advieswerk zagen we dat die zuiniger en op de lange termijn goedkoper zijn dan halogeen- of gloeilampen. Maar je moet er wel in investeren. Het leek ons praktischer om dat zelf te doen voor bedrijven zoals hotels en restaurants. Daar staan in de gangen de lampen altijd aan, dus er wordt veel geld verspild aan energie. Wij betalen de stroom niet, maar geven wel een inschatting van de energierekening. Als die onverhoopt hoger uitvalt, betalen wij de rest terug.
Bas: ‘Gewone lampen moet je constant vervangen. Ledlampen huren is per saldo goedkoper, minder gezeur en is beter voor het milieu. Veel bedrijven willen hun footprint verminderen. Dat zijn voordelen voor hen, het verschaft ons business. Wij worden zelf niet zo gedreven door de milieugedachte. Ons business model maakt ons circulair.’
Gijs: ‘De circulaire economie is een trend voor particulieren, maar groeit volgens mij nog harder in de zakelijke markt. Bedrijven nemen bijvoorbeeld een abonnement op schoonmakers, printers en zelfs hele kantines. Leasen is vooral handig bij complexe producten. En het zorgt voor betere kwaliteit, omdat leveranciers verantwoordelijk zijn voor wat ze leveren.’
Bas: ‘Eerst verhuurden we lampen van andere fabrikanten, later besloten we ze zelf te maken. Producenten zijn toch geneigd spullen te maken die bruikbaar blijven tot het einde van de garantieperiode. Ons ontwerp is er juist op gebaseerd om de lampen zo lang mogelijk te laten branden. Het is in ons voordeel als we niet meer langs hoeven te komen om lampen te vervangen. We doen bijvoorbeeld proeven om te testen of de temperatuur nergens te hoog wordt. Tegenwoordig proberen we onze leveranciers ook over te halen om circulair te werken.’
Gijs: ‘In de lampen voor parkeergarages zitten 160 leds in plaats van de gebruikelijke 80. Als iedere led op halve kracht brandt, weet je zeker dat je de tien jaar haalt. Vergelijk het met een auto. Die houdt het niet lang vol als je het gas volledig induwt en constant 200 rijdt. In de parkeergarages en distributiecentra die we nu verlichten, plaatsen we ook sensoren die lampen dimmen, om het systeem nog zuiniger te maken.’
Gerrard Street
Wie: Tom Leenders (28), Dorus Galama (29) en sinds half 2016 Yvette Koppert (28; financiën)
Wat: verhuren zelfgeproduceerde koptelefoons
Sinds: 2015
Voor: Spotify-generatie tussen de 20 en 30 jaar
Waarom: bijdragen aan de circulaire economie
Tom en Dorus raakten tijdens hun studie industrieel ontwerpen in Delft gefascineerd door de circulaire economie. Nu verhuren ze zelfontworpen koptelefoons aan zo’n zevenhonderd klanten vanuit hun kantoor, de huiskamer van Tom.
Tom: ‘Als reactie op de vele praatgroepjes en events over de circulaire economie, wilden wij eindelijk iets doén. We kozen voor koptelefoons omdat dat typisch zo’n product is waarvan je een goede wil hebben. Maar het is zonde om er te veel in te investeren. Zelf gooiden we regelmatig kapotte exemplaren weg. Voor 7,50 euro per maand heb je nu een koptelefoon die het altijd doet. Geen gezeik.’
Yvette: ‘Laptops en telefoons worden ook al lang geleased, maar dat is vaak nog duur. Verhuren wordt pas goedkoper als je een designslag maakt.’
Tom: ‘Dat is het allergaafste aan de circulaire economie. Niet iets produceren om over een jaar weg te smijten, maar onderdelen vervangbaar maken. Wij begonnen met het verhuren van bestaande koptelefoons, om te zien hoe dat werkte. De zwakste schakel bleek de hoofdband, die ging steeds kapot.’
Tom pakt een Gerrard Street hoofdband en buigt hem binnenstebuiten. “Als je dit met kunststof doet, breekt het meteen. Daarom maken wij de onze nu van staal. Koptelefoons die toch kapot gaan, bewaren we in dozen in de kelder. Als we er genoeg hebben, kunnen we gaan recyclen, daar kiezen we de kunststof en metalen ook op uit. Leer is nu het moeilijkst. Dat smelt je niet zomaar om. Ons doel is om het circulaire model rond te krijgen.’
Yvette: ‘Klanten krijgen nooit onderdelen die al gebruikt zijn. Uiteindelijk willen we misschien wel een goedkoper opgeknapt model gaan verhuren, waarop krasjes mogen zitten. En we willen opschalen. Pas als je grote orders hebt kun je tegen fabrieken beginnen over arbeidsomstandigheden en milieu.’
Bundles
Wie: Marcel Peters (38) en Wouter Buijze (27)
Wat: Verhuren wasmachines, drogers en afwasmachines
Sinds: 2014
Voor: Duurzaamheidsliefhebbers, koopjesjagers en millennials
Waarom: circulaire economie aanjagen
Marcel Peters en Wouter Buijze maken zelf geen wasmachines, maar verhuren die van Miele. Zo hopen ze fabrikanten in de circulaire richting te duwen.
Marcel: ‘Ik wilde in 2014 met een nieuw businessmodel bijdragen aan de circulaire economie, door problemen op te lossen waar bestaande bedrijven geen antwoord op hebben. Miele en Bosch vertelden me bijvoorbeeld over de risico’s van verhuren. Zij begonnen er niet aan, omdat ze van machines bij klanten thuis niet konden zien of ze goed werden gebruikt en dus ook niet wisten hoe betrouwbaar opgehaalde machines nog waren. Daarvoor had ik net een oplossing ontwikkeld bij energieleverancier Essent: een stekkertje dat monitort hoe een apparaat wordt gebruikt en hoe teruggebrachte exemplaren eraan toe zijn.’
Wouter: ‘Zo koppelen wij de machines aan internet en kunnen we op afstand aansturen op duurzaam gebruik en onderhoud. We geven tips, maar zijn niet betuttelend. Als een klant snel een heet wasje wil doen, mag dat. Ja, het klopt dat die langzame ecostand echt zuiniger is.’
Marcel: ‘Energieverbruik is ook niet het belangrijkste, want met zonnepanelen, windmolens en andere technologie is energie straks toch oneindig. Het gaat ons meer om grondstoffen die wél eindig zijn en op de afvalberg belanden. We hopen bijvoorbeeld dat er straks een fabrikant aanklopt die wasmiddelen zonder afvalstoffen maakt. Dat zou goed in ons model passen.’
Wouter: ‘En we hopen dat fabrikanten de circulaire kant op bewegen. Als wij groter zijn, kunnen we shoppen: wie maakt een model dat het best gerepareerd of geüpgraded kan worden? Juist bij wasmachines loont het om in te zetten op een lange levensduur. Anders dan bij een telefoon, waar de technische ontwikkelingen veel sneller gaan.”
Marcel: ‘We zijn al uitgebreid naar drogers en afwasmachines, en willen straks ook koffiezetapparaten, fietsaccu’s, zonnepanelen, ijskasten en warmtepompen verhuren. Geld komt van investeerders die daar rente over krijgen. Bij Oneplanetcrowd haalden we in een week 2 ton op bij negentig geldschieters. Een hele andere markt dan die van onze klanten. Een wasmachine kopen valt niet vaak samen met spaargeld wegzetten.’
Gepubliceerd in Elsevier Juist