Vroeger deed ze alles tegelijk, behalve het huiswerk. Daar liep Alex Tess op stuk. Dit jaar studeert ze hard, heeft ze leuke vrienden en maakt ze voorzichtig nieuwe plannen. En dat allemaal door zichzelf niet meer als voornamelijk hoogbegaafd te zien.
Niet lang geleden sprak Alex Tess Rutten (21) nog op zoveel mogelijk evenementen. Nu twijfelt ze over een interview met Talent. Omdat ze veel last heeft gehad van het stempel hoogbegaafd, wil ze zich er liever niet mee afficheren. ‘Ik heb de switch gemaakt van ‘bijzonder’ naar ‘gewoon gelukkig’.
Toch wil ze met haar verhaal wel andere hoogbegaafden helpen. We spreken daarom af in het PC Hoofthuis van de Universiteit van Amsterdam, waar ze de afgelopen jaren het belangrijkste deel van haar leven doorbracht. Na haar derdejaarscollege Literatuurwetenschap staat ze nog even buiten te kletsen met andere studenten. Ze draagt een wijd streepjesshirt en een stevige bril, haar grote bos krullen heeft ze afgeknipt tot haar schouders. In de kantine zoekt ze een tafeltje tussen de lunchende studenten en begint te vertellen.
De wereld redden
‘Leuk gebouw, he? Er komt veel daglicht binnen en er hangt een aangename sfeer.’ Ze geniet erg van haar studie. Zelf nadenken wordt bij Literatuurwetenschap gestimuleerd en studenten komen er vooral uit passie, voor zichzelf. Boekenwurm Alex Tess doet dat nu ook, maar had dat nooit verwacht. ‘Ik was altijd van plan om de wereld te redden.’
Het begon allemaal toen Alex Tess negen jaar oud was en ze werd getest op dyslexie. Haar moeder, een oud-leerkracht, vroeg zich af waarom ze slecht was in spelling. Uit de bijbehorende intelligentietest bleek dat Alex Tess een IQ van boven de 140 had.
‘Toen vielen er voor mij wel wat stukjes op hun plek’, zegt ze. ‘Ik had al langer het gevoel dat ik gek was, maar durfde mijn ouders niet te vragen of ik naar een psycholoog mocht. Nu bleek ik iets te hebben dat gewoon bestond. Ik viel niet meer overál buiten.’
Een sterke connectie met klasgenoten had ze nooit gehad. In Almere ging ze naar een school waar veel kinderen met hele andere dingen bezig waren. Alle sociale vaardigheden leerde Alex Tess door te kijken hoe anderen het deden. In groep acht ging ze op verzoek van de juf in de kindergemeente. ‘Ik hield me bezig met dingen als hondenpoep in de speeltuinen, maar beleefde vooral plezier aan over dingen nadenken en uitgedaagd worden. Samen met kinderen die dat ook leuk vonden.’
Huiswerk maakte ze niet. Ook niet op de middelbare school. ‘Vanuit een angst dat ik het niet zou kunnen, probeerde ik het niet eens. Als ik er wel voor ging zitten, kreeg ik een enorme blokkade. Ik kon de hele dag naar mijn scherm staren of op Facebook zitten. Dan gaf ik het op en ging ik iets anders doen om me af te leiden van het idee dat ik niets had gedaan.’
Alles tegelijk
Op de middelbare school deed Alex Tess er steeds meer bij. Ze begon andere hoogbegaafden professioneel te begeleiden, vooral om ze te leren leren. ‘Niet dat ik dat zelf kon, maar er hielp een eerstejaars psycholoog mee. Ik sprak vooral met leerlingen af, maakte een planning en liet ze zien dat ze niet raar waren.’
Ook knapte ze in de milieugroep de tuin op onder leiding van een docent. Toen hij overleed, besloot ze samen met een klasgenoot zijn droom van een klimaatneutraal klaslokaal waar te maken. Ze waren er jaren mee bezig en betrokken fondsen, architecten, juryleden en honderden andere leerlingen. ‘Ontzettend leuk’, vond Alex Tess. Het lokaal is er helaas nooit gekomen.
Ondertussen zette Alex Tess haar eigen jongerenadviesbureau op. Ze gaf toespraken op congressen en liep allerlei netwerkborrels af. ‘Daar is het misgegaan met het vormen van mijn identiteit. Ik deed altijd veel uit naïef enthousiasme. Nu luisterden mensen echt naar wat ik zei en gingen daar zelfs mee aan de haal. Omdat ik voor mijn gevoel niet kon zeggen dat ik iets niet wist, rende ik voortdurend achter mezelf aan. Ik uitte veel ongenuanceerde meningen en leefde in oneliners.’
Alex Tess kreeg een eigen kantoor op school, met een bank en een tosti-apparaat, waar ze veel ‘chillde’ met vrienden. ‘De school ondersteunde mij gelukkig goed, maar ik werd er wel arrogant van.’ Ze volgde de helft van de lessen, maar haalde voldoendes en zat in allerlei commissies en de medezeggenschapsraad. ‘Ik kende mijn plek niet. Toen de economieleraar eens boos werd dat ik vanwege een afspraak niet naar een toets kwam, is dat ook gewoon losgelopen. Ik leek wel onaanraakbaar.’
Doorzetten
Alex Tess wilde Internationale Betrekkingen studeren om uiteindelijk bij de VN te werken. Maar toen iemand haar op een congres vertelde dat je daar niet diep op zaken in ging, veranderde haar visie. Om de wereld te redden moest ze het goede nastreven. Maar wat was dat? Ze koos voor filosofie. ‘Ik was niet zo naïef om te denken dat één ding het goede was, maar ik wilde er wel over leren nadenken.’ Daarnaast deed ze nog een studie, uit streberigheid, vindt ze zelf. ‘Ik koos heel impulsief voor literatuurwetenschap, omdat ik altijd al van lezen heb gehouden.’
Dat ging niet goed. Terwijl ze hoopte bij filosofie veel gelijkgezinden tegen te komen, trof ze juist een middelbareschoolsfeer aan. ‘Grappige opmerkingen tijdens colleges, stoere verhalen over feestjes en sterke groepjesvorming.’ Ze kon er bovendien maar weinig zelf nadenken. ‘Het was vooral leren wat iemand had gezegd die al lang dood is.’
Huiswerk maken had ze ook nog steeds niet geleerd. Ze werkte drie of vier dagen per week bij een marketingbureau en haalde in het eerste jaar ‘maar’ zestig punten in plaats van het dubbele. Alex Tess raakte in een depressie en bracht een zomervakantie lang door in bed en op haar werk. ‘Ik herinner me nog dat ik wakker lag van de gedachtenstromen. “Als ik niet slim ben, wie ben ik dan nog wel?” Ik wilde succesvol zijn en grote dingen doen. Gewoon gelukkig worden kwam niet in me op.’
Ze stopte met filosofie, maar stortte zich als nieuwe afleiding in de studentenraad van de faculteit Geesteswetenschappen. Echt veel veranderd was er niet. Dat merkte ze pas toen haar ouders aan het einde van haar tweede studiejaar onverwachts aankondigden te scheiden. ‘Ik ging helemaal terug naar af.’
Ze was al twee keer eerder in therapie geweest, maar haalde daar niet veel uit. Dit keer vond ze een therapeut die haar snapte. Met Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR), ‘een soort hypnose’, kwam veel van vroeger naar boven. ‘Ik bleek een sterke angst voor persoonlijk falen te hebben en voelde me in kleine en grote situaties overal verantwoordelijk voor.’
Alex Tess ontdekte dat veel van haar bezigheden een vlucht waren geworden. ‘Ik keek niet realistisch naar mezelf.’ Om weer te kunnen te studeren, moest ze eerst de basis goed krijgen.
Bij jezelf blijven
Alex Tess is inmiddels zielsgelukkig met haar nieuwe ritme. Om tien uur gaat ze naar bed, om half acht staat ze op en op negen uur is ze op de universiteit. Ze kijkt tevreden om zich heen in het PC Hoofthuis. Ze haalt er 8,5’en door er ‘gewoon’ hard voor te werken. Tot voor kort was ze bang dat ze dat niet kon.
Nog steeds kan ze niet thuis studeren. Maar dat komt omdat ze een lawaaiig konijn heeft en huisgenoten waar ze graag mee kletst. Eén van hen is al twee jaar haar vriend. Ook hoogbegaafd, denkt Alex Tess, zoals veel van haar vrienden. Of dat officieel zo is, weet ze niet. Het gaat haar om de gedeelde interesses en hun eigen kijk op de wereld. Velen zijn kunstenaar. ‘Ik voel me aangetrokken tot mensen die buiten de normale structuren denken.’
Achteraf wou ze dat ze meer tegengas had gehad. Dat iemand op de rem trapte en zei: ‘Hallo, je bent pas zestien. Je moet nog zoveel leren’. Haar ouders hebben dat wel geprobeerd, maar Alex Tess was erg koppig, geeft ze toe. ‘Ze vonden het geweldig wat ik allemaal deed en daar ben ik ze heel dankbaar voor.’
Straks wil ze de research master doen en zich richten op genderongelijkheidsbeleid. Ze heeft zich net aangesloten bij een stichting die debatten over onderwijs organiseert in de gemeente Amsterdam. Een nieuwe vlucht? ‘Nee hoor’, zegt ze. ‘Ik kan nu goed de afweging maken of ik dat werk belangrijker vind dan hoge cijfers. Zolang ik er bewust voor kies, is het prima.’
Gepubliceerd in Talent.