Venice Williams bestiert een grote stadstuin in Milwaukee, Wisconsin: Alice’s Garden. Ze verbouwt er groenten en kruiden, maar ze doet nog veel meer. Met bezoekers de discussie aangaan over het slavernijverleden van de Verenigde Staten bijvoorbeeld. En tegenwicht bieden aan de zojuist gekozen president Donald Trump. “Wij gaan door met bruggen bouwen en mensen bij elkaar brengen.”
Midden in Milwaukee, de grootste stad van de Amerikaanse staat Wisconsin, hupt een konijn tussen de snijbiet en de boerenkool. ‘Kijk nou!’ roept een jonge vrouw verheugd. Glimlachend legt Venice Williams (54) uit dat konijnen niet alleen maar leuk zijn als je eten verbouwt. Williams geeft een rondleiding door haar bonte verzameling stadsmoestuinen. Met een kleine zonnebril bovenop haar slanke dreadlocks loopt ze naar een grote plant en wijst op de plasjes regenwater die zich tussen de bladeren hebben verzameld. “Vroeger dronken slaven hieruit”, vertelt ze zonder blikken of blozen. Williams, zelf Afro-Amerikaans met een beetje Choctaw (Indiaans) bloed, is niet bang voor het thema slavernij. “Kinderen die hier les krijgen, nemen nu soms ook een slokje. Ze weten dat hun voorouders water niet voor lief namen.”
Verdeeldheid
Williams is een Lutherse predikant en woont al 27 jaar in Milwaukee. Over de verdeeldheid in haar stad opent ze graag het gesprek in de kerk, op lokale online media en in haar tuin Alice’s Garden. Daar doet ze dat bijvoorbeeld met het stukje tuin dat omringd is met een opvallend wit hek. Mensen die er nieuwsgierig naartoe lopen, moeten vaak even slikken als ze eenmaal dichtbij genoeg zijn om het bordje te kunnen lezen: Master’s Kitchen Garden.
Milwaukee staat bekend als de meest gesegregeerde stad van Amerika. Blanken zijn er in de minderheid en wonen vooral in de voorsteden. Alice’s Garden ligt in het noordelijke deel van de binnenstad van Milwaukee, het meest achtergestelde deel van de stad. Bijna alle bewoners hebben hier een donkere huidskleur en geen diepe zakken. De verschillende bevolkingsgroepen uit de stad lijken soms in parallelle werelden te leven. Ze zien elkaar in de kantoren en voorzieningen in het centrum waar de blanken meestal per auto naartoe gaan; gekleurde bewoners nemen de bus. Het is gelukkig niet meer zo zwart-wit als vroeger, maar de ongelijkheden veroorzaken nog veel onvrede. Dat blijkt als in de zomer van 2016 een weekend lang rellen losbreken in Noord-Milwaukee na het doodschieten van een donkere man door een, overigens ook donkere, agent. Williams klom in de pen. “De lucifers van de protestvuren werden al decennia geleden afgestoken”, schreef ze. “Laat iets nuttigs oprijzen uit de as.”
Alice’s Garden
Venice Williams vernoemde haar tuin naar Alice Meade-Taylor, de eerste Afro-Amerikaanse directeur van een publieke instelling in Milwaukee. De tuin beslaat twee hectare grond, waarop al sinds 1972 eten wordt verbouwd. Alleen gebeurde dat niet op een goede manier. Behalve een paar abrikozenbomen groeiden er tot Williams ontsteltenis aanvankelijk alleen éénjarige planten; elk jaar werd alles omgeploegd. Voor Williams is stadslandbouw een welkome tegenhanger van de eentonige mais- en sojavelden op het platteland. In Alice’s Garden plant ze sinds haar start in 2005 vooral veel vaste planten met het oog op diversiteit. Met financiële hulp van onder meer de Lutherse kerk verrees er een spiritueel labyrint, een kruidentuin en vooral veel tuin voor huurders. Inmiddels beheren gezinnen en organisaties in totaal 122 verschillende stukjes tuin voor 15 tot 50 dollar per jaar. Het grootste deel van hen woont in de buurt, maar sommigen komen helemaal vanuit buurstaat Illinois. Williams: “Natuurlijk kunnen zij ook groenten verbouwen in hun achtertuin. Ze komen voor alle andere dingen die we hier doen.”
Verkiezingen
Maar toen stemde een meerderheid van Wisconsin op 8 november voor Donald Trump. Zijn overwinning kwam, in een staat die sinds Ronald Reagan niet meer op een Republikein gestemd heeft, geheel onverwacht. Hillary Clinton dacht zeker van haar zaak te zijn, maar verloor met een verschil van 27 duizend stemmen.
Waaraan heeft Trump dat plotselinge success te danken? Analisten wijzen verschillende oorzaken aan. Zo heeft Clinton Wisconsin tijdens haar campagne genegeerd; ze kwam er niet één keer op bezoek. Belangrijker is waarschijnlijk de lage opkomst. Vooral in de stad Milwaukee, waar zeventig procent van de Afro-Amerikanen van Wisconsin woont, daalde de opkomst sterk. Afro-Amerikaanse kiezers waren beduidend minder enthousiast over Hillary Clinton dan vier jaar geleden over Barack Obama.
Maar het heetste hangijzer in Wisconsin is wat Amerikanen voter suppression noemen; nieuwe regelgeving die het voor kiezers moeilijker maakt om hun stem uit te brengen. Zo werden er deze verkiezingen in Wisconsin extra eisen gesteld aan identiteitsbewijzen. Dat leidde ertoe dat er 300 duizend stemmen minder werden uitgebracht dan vorige keer, zo berekende een federaal gerechtshof. Dat is meer dan het verschil in stemmen tussen Clinton en Trump. Als klap op de vuurpijl vroeg de Groene Partij een hertelling van de stemmen aan.
Met de nieuwe president zijn de Verenigde Staten weer terug bij af, zegt Williams gedecideerd. “Trump staat voor alles waar de Verenigde Staten uit zijn voortgekomen: slavenarbeid van Afrikanen nadat de Europese kolonialisten de Indianen van hun land hadden verjaagd. Hij wijst groepen mensen af die anders zijn dan hij.”
Agricultuur
Op de website Urban Milwaukee legt Williams uit wat zij met Alice’s Garden wil bereiken. “Het is makkelijk om een tuin te maken waar buurtkinderen wortels, sla, en bonen en tomaten verbouwen en leren over het milieu”, schrijft ze. Maar er is méér nodig. Dat geldt voor stadslandbouw in Milwaukee, maar ook voor andere Amerikaanse steden. De simpelste manier waarop ze het keer op keer duidelijk maakt, is door de nadruk te leggen op het woord cultuur in agricultuur. Aan haar tuintafels verwelkomt ze “de échte verhalen over de strijd en het onrecht verbonden met het verbouwen van voedsel”.
“échte verhalen over de strijd en het onrecht verbonden met het verbouwen van voedsel”
Bruggen bouwen tussen verschillende stadsbewoners kan volgens Williams goed rondom eten. Daarom maakt ze in haar binnenstadstuinen ruimte voor de gewassen van zoveel mogelijke verschillende mensen. Iedereen mag op zijn stukje verbouwen wat hij wil. “Ik zeg eigenlijk alleen dat ze het legaal moet houden”, lacht Williams. “En dat is nodig, geloof me.” Als ze door de tuin wandelt, herkent ze aan de hand van de gewassen wie waar boert. “Dit zijn meneer en mevrouw Kane uit Arkansas”, begint ze. “Dat zie ik aan de paarse sperziebonen uit het Zuiden.” Ze plukt een boon en stopt hem rauw in haar mond. “Ja, ik eet hier altijd gewoon dingen hoor.” Ze loopt weer verder. “Zie je dat stuk tuin vol pepers? Duidelijk van Hmong.” Hmong zijn migranten uit de bergen van Zuid-Oost Azië en China. Zij kregen vaak asiel in de VS in ruil voor hun – grotendeels geheimgehouden – hulp tijdens de Vietnamoorlog. Met de landbouwvaardigheden waar ze vaak van leefden in Azië, verdienen ze nu de kost op Amerikaanse boerderijen. Of ze verkopen hun zelfverbouwde groenten op boerenmarkten in de stad.
Waardigheid
Verhalen als die van de Hmong koestert Williams in haar tuin. Net zoals het verhaal achter een oorspronkelijk Indiaanse ‘Three sisters garden’, met mais, pompoen en bonen. Kinderen die dat planten, moeten ook luisteren naar de geschiedenis en de nog altijd weinig geëerde landrechten van Indianen, vindt ze.
Zelf weet ze precies waar haar eigen liefde voor zelfverbouwd eten vandaan komt. Haar grootvader had in het Zuiden een stukje eigen land en werkte daarnaast in een fabriek. “Eigendom van een blanke, natuurlijk.” Williams gaat er even bij zitten. “Die eigenaar maakte mijn opa zo vaak belachelijk dat mijn grootvader hem op een gegeven moment uit boosheid op zijn hoofd sloeg.” Het betekende het einde van zijn tijd in het Zuiden. Vrezend voor zijn leven, als straf van de KuKluxKlan, vluchtte hij nog dezelfde dag naar het Noorden. In de haast vroeg hij nog wel aan zijn vrouw om, als zij hem achterna kwam, zijn zoete aardappels en pinda’s mee te nemen. Met hulp van die gewassen bouwden Williams grootouders in Wisconsin een nieuw bestaan op. Williams hoorde het verhaal vaak. “Ik ken de waardigheid die erbij komt kijken als je jezelf leert voeden.”
De buurman van Williams wil absoluut zijn eigen groenten niet verbouwen. “Dat vindt hij slavenwerk”
Lang niet iedereen ziet dat zo. De buurman van Williams wil absoluut zijn eigen groenten niet verbouwen, vertelt ze. “Dat vindt hij slavenwerk.” Williams probeert die opvatting tegen te gaan met een speciaal stukje tuin voor gesprekken over deze geschiedenis. Het perkje heet Fieldhands and Foodways. Op een bordje staat de begeleidende tekst: “Toen de Afrikanen dwangmatig naar Amerika werden gebracht, namen ze rijke agrarische tradities mee die de voedingsstoffen van Amerika voor altijd zouden veranderen.”
Jongereneducatie
Williams’ boodschap wordt opgepikt door tientallen kinderen uit de buurt die naar Alice’s Garden komen. Ze organiseert allerlei educatieve programma’s die onderwerpen behandelen van kruiden tot weerbaarheid. “Haal je kont van die stoel!” buldert de stem van Williams plotseling over de plantjes. Honderd meter verderop staat een jongen op en kijkt schuldbewust om zich heen. “Ja, ik heb het tegen jou.” Williams kent de motivatie van haar studenten. Die verschilt enorm. Er zijn de jongens die Williams een paar keer per rondleiding opnieuw aan het werk moet zetten, Maar er is ook Adjua, een meisje dat je eigenlijk nooit iets hoeft te vragen. Adjua is een kruidenleerling die vier keer per week naar de tuin komt. Waarom? “Ik zorg graag goed voor mijn lichaam”, zegt ze terwijl ze een blaadje uit haar haar trekt. “Een deel daarvan is weten hoe je voedsel verbouwt.” Ze wil een holistische dokter worden en gaat naar de landbouwschool. Haar vriendinnen zijn minder geïnteresseerd in de tuin, vertelt ze. Ze doet het echt voor zichzelf. Dan rijdt ze weg op een witte racefiets.
Actualiteit
Soms lijkt het in Alice’s Garden nog maar weinig om eten te draaien. Er zijn yogalessen, filmavonden en spirituele bijeenkomsten, zoals wandelingen door het labyrint. Ook haakt Williams aan op actualiteiten, als zij dat nodig vindt. Na de vrijspraak van een agent die een zwarte man had doodgeschoten – volgens Williams een geval van ‘zwart zijn op de verkeerde tijd en de verkeerde plek’ – organiseerde zij een bijeenkomst. Die keer liet ze alleen de donkere mannen aan het woord. Soms hoort ze van mannen die erbij waren dat ze zich nog nooit zo gehoord hadden gevoeld.
En nu is er Trump. Met zijn verkiezing worden de tegenstellingen in het land in rap tempo verder uitvergroot. Maar Williams laat zich niet uit het veld slaan, en gaat in Alice’s Garden gewoon door met het tegenoverstelde: bruggen bouwen en mensen bij elkaar brengen. Zoals elk weekend staan er ook de zaterdag na de verkiezingen op de ambachtelijke markt in Alice’s Garden stalletjes waar Adjua bijvoorbeeld badzout verkoopt met kruiden uit de tuin. In een ander stalletje worden boeken verkocht. Williams: “We moeten iedereen uit zijn eigen, geïsoleerde wereldje trekken. Alice’s Garden blijft een oase van hoop, inspiratie en vreugde in de stad.”
Milwaukee, Wisconsin
De stad Milwaukee telt bijna 600 duizend inwoners. Ongeveer 40 procent van hen is Afro-Amerikaans, 37 procent blank, 17 Latino en 3,5 procent Aziatisch. De stad ligt in de ‘zuivelstaat’ Wisconsin (5,8 miljoen inwoners) en staat bekend om de beroemde bierbrouwerijen die er begonnen, zoals Pabst en Miller. Wisconsin is één van de zogenaamde blue wall-staten; democratisch gezinde staten waar Hillary Clinton zeker dacht te zijn van de overwinning. Zeven keer op rij won een Democraat er de verkiezingen. De opkomst in Wisconsin was met 66 procent de laagste sinds 1996.In Milwaukee daalde de opkomst met dertien procent het sterkst. De daling was het grootst in de armste districten, waar mensen meer moeite hadden om aan de nieuwe ID-vereisten te voldoen. Een meerderheid (65 procent) in Milwaukee koos, in tegenstelling tot geheel Wisconsin, voor Clinton.De Groene Partij heeft inmiddels een hertelling aangevraagd van de stemmen. Volgens Groene presidentskandidaat Jill Stein zijn er aanwijzingen dat er is gefraudeerd met stemcomputers. Stein wil ook hertellingen in de andere twee blue wall-staten waar Trump gewonnen heeft: Pennsylvania en Michigan. De uitslag werd 13 december bekend.Lees verder op downtoearthmagazine.nl/hertelling-wisconsin
Gepubliceerd in Down to Earth Magazine.