Ook interessant

Grassroots en Apptivisten

Sam Bakker, een van de campagneleiders van GroenLinks, ziet mogelijkheden om meer te worden dan een van de vele politieke partijen.

Ongeacht je politieke voorkeur kun je niet ontkennen dat GroenLinks een succesvolle en vernieuwende campagne heeft gevoerd. “Groenlinks is gegroeid, maar nog lang niet klaar’, vindt Sam Bakker, een van de campagneleiders. Hij wil de politieke partij laten uitgroeien tot een ‘movement’. Inspiratie haalt hij uit zijn stage in het Hillary-campagneteam.

Toen Sam Bakker (22) ruim een jaar geleden zijn studie politicologie afrondde, wilde hij rondsnuffelen in de verkiezingscampagnes. Hij ging drie dagen per week aan de slag als vrijwilliger bij GroenLinks. Wat hem aansprak was het jonge team met veel aandacht voor het digitale, zonder het vrijwilligersleger te vergeten. Dat laatste is uniek in Nederland, zegt Bakker: “Niet: word lid en help mee als vrijwilliger, maar: Loop eerst eens een dagje mee. In Amerika is dat al heel gewoon.”

Bakker heeft het van dichtbij meegemaakt. Voordat hij in de aanloop naar de Nederlandse verkiezingen de grassrootsbeweging van GroenLinks aanstuurde, liep hij twee maanden stage bij team Hillary.

Amerikajunkie | Als zelfbenoemd ‘Amerikajunkie’ was Bakker benieuwd naar de verkiezingen in de Verenigde Staten. Met veel geluk kreeg hij een stageplek binnen de Hillary-campagne in Ohio. Dat was heftig. Op zijn tweede dag organiseerde hij drie evenementen en was daar zelf wel trots op. Maar aan het eind van de dag nam zijn begeleider hem apart met een hele lijst verbeterpunten. Als hij daar niet snel zijn best voor zou doen, beschaamde hij haar en zou ze hem alleen nog achter de telefoon kunnen zetten. ‘En dat zou verdrietig zijn’, citeert Bakker met grote ogen zijn leidinggevende. Die werkdruk bleek normaal. “Je krijgt pas een knuffel als je een keer faalt.” De druk werd nog verhoogd door de focus op het voorkomen van het ergste. Bakker”: “Er heerste een allesbeklemmende angst: we mogen dit niet verknallen. Anders komt er einde aan de beschaving.”

Relaxte werksfeer | Dat was heel anders toen hij na de zomer weer in Nederland voor GroenLinks aan de slag ging, dit keer als betaald medewerker. Hij mocht de 150 actieve lokale afdelingen aansturen. Die hoefde hij niet Amerikaans streng achter de vodden te zitten met wekelijks af te vinken targets en quota over aantallen telefoontjes, bezochte huisdeuren en binnengehaalde nieuwe vrijwilligers. Naar die cijfers keek hij wel, maar dat was vooral om de pers ernaartoe te sturen als het goed ging. Of om te kijken waar het team behoefte aan had als het ergens stokte. “Een veel relaxtere werksfeer dan in Amerika”, zegt Bakker. Dat was ook noodzaak, want veel geld had de partij niet. “Hier is de insteek vooral positief. Vrijwilligers kun je moeilijk afbranden als ze te weinig deuren zijn langsgegaan.”

Tientje hier, tientje daar | Het beperkte budget van GroenLinks bepaalde meer van de campagnestrategie. Met tien keer minder te besteden en wél dezelfde ambities als de VVD, moesten ze het slim aanpakken. GroenLinks keek naar de individuele donaties die Bernie Sanders en Barack Obama groot hadden gemaakt en stuurde vanuit Jesse Klaver en Wijnand Duyvendak persoonlijke e-mails naar potentiële gevers. “We vroegen niet om lid te worden en structureel vier keer per jaar geld te geven, maar focusten op een tientje hier, een tientje daar.” Dat lukte. Het startbudget van 4,5 ton werd bijna verdubbeld.

Boodschap | Dure televisiespotjes of een reclamebureau lagen niet binnen de mogelijkheden. Dus maakten ze de content zelf. Over de boodschap was al sinds april goed nagedacht. Volgens Bakker is dat vooral het geheim achter het succes van de GroenLinkscampagne: consistentie. Hij klinkt ineens als een volleerd politicus: “Als partij wisten we heel duidelijk waar we het over wilden hebben en daar zijn we nooit vanaf gestapt. Geen raar gedoe over Maxima’s dubbele paspoort of duizend euro voor iedere Nederlander, om op het laatste moment nog de pers te halen. We stonden compromisloos achter onze idealen. Dat geeft vertrouwen en respect.”

De boodschap van GroenLinks was bovendien een positieve: Nederland moeten we veranderen, en dat doen we samen. Heel anders dan die van Hillary. “Het leek meer op de underdogpositie van Barack Obama”, zegt Bakker. “Mensen verwachten het niet, maar je stijgt steeds meer in de peilingen.” Als Jesse Klaver zich negatief uitte, merkten Bakker en zijn collega’s online meteen dat leden dat niet waardeerden.

Legosteentjes | Rondom die boodschap werd de rest van de campagne ‘als legosteentjes’ vastgeklikt. Voor de online strategie was documentairemaker Joey Boink benaderd om veel achter Jesse aan te lopen met de camera. De filmpjes- zo’n drie per week – werden met een ingehuurde regisseur gemaakt op de redactie van GroenLinks om snel te kunnen schakelen met tekst, filmlocaties, filmstijl, kopjes en lettertypes. Bakker: “Als je daarvoor een reclamebureau inhuurt, kun je je in al die verschillende stappen laten meeslepen. Totdat het resultaat niet meer klopt bij de emotie die je wil aanspreken.”

Facebook en apptivisme | GroenLinks maakte maar één televisiespotje, de andere filmpjes stuurde het team de wereld in via Facebook. Bakker: “Met het geld voor één reclamefilmpje op Nederland 3 kun je via Facebook advertising een hele week precies de doelgroep bereiken die je wilt.” Een filmpje over studieschulden ging naar studenten en bij een meer centristisch gedachtegoed, werden ook CDA- en Christenunie-stemmers aangesproken. Extra schwung voor de Facebookpromotie kwam van de apptivisten-groep, een appgroep met enkele duizenden deelnemers. “Bedoeld voor mensen die zich niet zo snel aanmelden voor een mailinglist maar wel willen weten wat er bij wijze van spreken gebeurde in de kleedkamer van Jesse.” Heel direct vroeg het campagneteam de apptivisten om nieuwtjes op Facebook te delen en zo kreeg een bericht ineens honderd shares erbij. In de laatste dagen volgde voor de apptivisten een stappenplan in spelvorm om GroenLinks online meer gezicht te geven.

Langs de deuren | Rondom de centrale boodschap werden ook de lokale afdelingen als legoblokjes goed vastgeklikt. Van vorige verkiezingen waren die nog gewend om hun lokale ledenlijsten af te bellen en een eigen campagne op te stellen. “Ludieke acties met bakfietsen en windmolentjes enzo”, zegt Bakker. Dat wilde GroenLinks dit jaar niet meer. De partij ging langs de deuren, overal duidelijk en herkenbaar in de groene hesjes. De vrijwilligers die daarvoor nodig waren noemt GroenLinks de grassrootsbeweging. Mensen die zich online aanmeldden, werden binnen drie dagen gebeld door hun lokale afdeling. Bakker bracht in kaart welke lokale afdelingen er allemaal al waren en welke nog aangesloten moesten worden. De dertig grootste afdelingen werden al sinds de zomer getraind, maar voor andere afdelingen was de aanpak nieuw en lag bij Bakker nog de taak ze te overtuigen. “Logisch. Je moet met argumenten aantonen waarom je denkt dat deze aanpak werkt.”

Privacy | Om de vrijwilligers zo goed mogelijk in te zetten, keek GroenLinks goed naar wélke deuren er werden afgegaan. In Amerika zijn partijen bekend tot op huisniveau. Politiek is dat misschien heel effectief, maar Bakker is toch blij dat Europese wetgeving dat in Nederland in de weg staat. “Amerikanen weten op basis van je auto of de whiskey die je koopt of je republikein of democraat bent. Doodeng. GroenLinks staat voor het bewaken van privacy, dus het zou erg hypocriet zijn als we dat voor onze eigen campagne zover mogelijk zouden pushen.”

Op basis van de vorige verkiezingen werd er wel de Groenlins-app Glapp gebouwd, om te kunnen bepalen welke wijken handig waren om langs te gaan of om misschien nóg eens te bezoeken. “Straten waar meer dan 30% in 2012 GroenLinks, PvdA of D66 had gestemd hebben een grotere potentie dan andere. Straten vol PVV-stemmers zijn heel demotiverend voor onze vrijwilligers.”

Face to face | Er waren sceptici binnen de partij over het deurenbeleid, die het wel erg opdringerig vonden. Maar Bakker gelooft juist in face-to-face contact als aanvulling op digitale communicatie en als belangrijke laatste stap om mensen te motiveren echt te gaan stemmen. “In Amerika draait de campagne niet voor niets vooral om die laatste vier dagen langs de deuren gaan.” Internationale ontwikkelingen hielpen de grassrootsbeweging mee. Na de overwinning van Donald Trump en zijn ‘muslimban’ kwamen er spontaan respectievelijk 124 en 86 nieuwe vrijwilligers bij. Bakker merkte in zijn eigen omgeving dat er bij begin- twintigers het gevoel ontstond dat ze teveel in hun eigen bubbel zaten. “Dat was een sterk argument om iets te gaan doén. Als je de wijken ingaat, praat je aan de deur ook met migranten, werklozen en bijstandsmoeders. Ze wonen er allemaal.”

Jongeren |Toch kreeg GroenLinks vooral veel dertigers en veertigers op de been, minder jongeren. “Studenten hebben het altijd druk, in hun hoofd óf in het echt”, zegt Bakker. “En ze sluiten zich niet zomaar aan bij een partij. Maandelijks betalen is niet het probleem, kijk maar naar Netflix of Spotify. Maar voor hun publieke imago vinden jongeren het al lastig om met een hesje over straat te lopen.” Jongeren werden wel bereikt op andere manieren. Het publiek bij de Meetups bestond voor drie kwart uit jongeren. Bakker vond het heerlijk om daar te zien wat het team bereikte. “Eerst vijfhonderd, toen duizend, tweeduizend en uiteindelijk vijfduizend mensen bij elkaar.” Na D66 en PVV stemden de meeste jongeren 18 tot 24 jaar uiteindelijk GroenLinks.

Beweging | Dat kan nog wel veranderen. Bakker gelooft dat GroenLinks méér kan worden dan een politieke partij. Geen ‘vereniging’, want dat klinkt zo suf. “Met een ‘movement’ of een ‘beweging’ ben je echt iets aan het bouwen en kun je mensen aansporen tot actie.” Dat maakt GroenLinks steviger dan alleen een politieke partij, die in Den Haag kan struikelen of waar mensen – met zoveel andere partijen om uit te kiezen – gemakkelijk weer van overstappen naar een andere partij.

Tip | Om mensen te activeren moet je een duidelijke smoel hebben en vooral vóór iets zijn, denkt Bakker. “Het is handig om dingen urgent te maken, met evenementen of door mensen op te trommelen om de straat op te gaan.” Voor GroenLinks is dat nu gemakkelijk, met de gemeenteraadsverkiezingen alweer in aantocht. Bakker gaat weer solliciteren voor een plek in het campagneteam. Maar nu eerst even rust.

Gepubliceerd in VM