Om de bewoners van Latijns-Amerika en Spanje een aangenamer leven te bieden, zetten zeven landen dit jaar een bibliothekenfonds op. Ze willen vooral hun kwetsbare buurten voorzien van openbare gebouwen vol kennis, cultuur én rust. Het Colombiaanse Medellín geldt als ultiem voorbeeld.
“Naar de bibliotheek kun je beter met de taxi”, klinkt het op straat in een buitenwijk van Medellín, de tweede stad van Colombia. De oude wijsheid zit er diep in: “Boven op de heuvel is het gevaarlijk.”
De drie openbare gebouwen van bibliotheek La Ladera staan precies op de plek van een gesloopte mannengevangenis. Maar inmiddels is de sfeer er veranderd. Buiten spelen tientallen kinderen in het gras, binnen wordt gedempt vergaderd, gelezen en gestudeerd.
De gelijknamige wijk La Ladera telt een van de zeven zogenoemde bibliotheekparken van Medellin, die bewust zijn gebouwd in de meest kwetsbare wijken van de stad. Deze publieke voorzieningen hebben het leven van de bewoners aanzienlijk verbeterd.
De in totaal 38 bibliotheken, en met name de 7 bibliotheekparken, geven de stad om te beginnen weer een goede naam. In 2009 sleepte het bibliotheeknetwerk nog de Access to Learning Award binnen, van de Bill & Melinda Gates Foundation, ter waarde van 1 miljoen dollar.
Daarvan raakten ook de andere Latijns-Amerikaanse landen plus Spanje onder de indruk. Met Medellín als lichtend voorbeeld, richtten zij zodoende het bibliothekenfonds Iberbibliothecas op. Eind maart van dit jaar zetten Colombia, Mexico, Spanje, Brazilië, Equador, El Salvador en Chili in één van Medellins bibliotheken hun handtekening onder het nieuwe samenwerkingsverband.
De leden bundelen hun financiële middelen om in de eerste plaats de oorzaak van veel nationale problemen aan te pakken: het gebrek aan educatie. Elk land betaalt naar gelang de grootte van zijn economie.
Het doel is om uiteindelijk alle 21 landen uit de regio mee te laten doen en zo het fonds te verhogen tot ongeveer 900 miljoen dollar. Medellín is de eerste lokale partij die deelneemt aan het culturele verbond. Binnenkort volgt ook Puebla, in Mexico.
De voormalig burgemeester van Medellín, Sergio Fajardo, lanceerde in 2003 het project: ‘Medellín, het hoogst opgeleid’. Als zoon van een architect zette hij zijn vaders grootste Colombiaanse collega’s in om de bibliotheekparken te ontwerpen. “Medellins mooiste gebouwen moeten in de armste wijken staan”, luidde zijn motivatie.
Schrikbeeld
Twintig jaar geleden was Medellíns huidige voortrekkersrol nog onvoorstelbaar. De stad diende in die tijd als schrikbeeld. Medellín was volledig in de macht van de beruchte drugsbaron Pablo Escobar, en was een van de onveiligste plaatsen ter wereld. Er werden naar verluidt jaarlijks vierduizend mensen vermoord.
Sinds Escobar tijdens zijn arrestatie in 1993 op het dak van een huis werd doodgeschoten, keerde de rust langzaam terug in Medellín. De stad heeft weliswaar nog veel problemen, maar de mensen lopen weer goedgemutst door de straten.
Ontegenzeggelijk hebben de bibliotheken met al hun voorzieningen daar een bijdrage aan geleverd. De buurtbewoners zijn er even verlost van hun dagelijkse beslommeringen, en kunnen er hun algemene ontwikkeling wat opkrikken.
De La Ladera bibliotheek organiseert elke week sportieve kinderactiviteiten. Er zijn ook voorleesuren en internetoefeningen voor kinderen, jongeren en volwassenen. En elk bibliotheekpark heeft een auditorium voor films en presentaties. Daarbij zijn er ruimtes beschikbaar voor culturele activiteiten van buurtbewoners. Zij kunnen er op eigen initatief danslessen , cursussen en vergaderingen houden.
“De wijken zijn er door de bibliotheekparken enorm op vooruit gegaan”, beaamt Martha Cecilia Grisales Hernandez in een glazen kantoor midden in bibliotheek La Ladera. Ze is verantwoordelijk voor de administratie van vier van de zeven Bibliotheekparken van de stad.
Grisales Hernandez ziet de vooruitgang van de buurt La Ladera vooral af aan het gedrag van de kinderen.“Toen de bibliotheek vijf jaar geleden opende, wisten kinderen uit de buurt niet waar zeep voor was. Ze dachten dat het was om mee te spelen en gooiden het op de grond.
“Nu begrijpen ze dat het belangrijk is om je met zeep te wassen. Ook hebben ze geleerd goed op de geleende boeken te letten, en ze maken geen lawaai in de bibliotheek. Die is echt een oase van rust in de wijk.”
Zo kregen de opvallende gebouwen in de wijken al snel een symbolische waarde. “Ze hebben geholpen om het zelfvertrouwen van de buurtbewoners op te vijzelen”, vervolgt Grisales Hernandez. “De bewoners weten dat de bibliotheken echt voor hun zijn gebouwd. Ze hoeven niet meer ver te reizen om zoiets moois te zien. Dat betekent veel voor ze.”
Donkere rotsblokken
Een van de opvallendste bibliotheken is die van de wijk Santo Domingo, waarvan de huisjes net als die van veel arme buitenwijken van de stad tegen de heuvels aanschurken. Het bibliotheekpark España trekt er meteen de aandacht door zijn drie gebouwen in de vorm van donkere rotsblokken, die minstens tien keer zo groot zijn als de huizen in de omgeving.
De weg hierheen leidt door hobbelige, steile straatjes vol spelende kinderen. Rondom schalt Latijns-Amerikaanse muziek uit de cafés, waar meisjes op krukjes achter flesjes frisdrank zitten en straatverkopers langslopen, luidkeels hun kauwgom en sigaretten aanprijzend.
Op de opgang naar de bibliotheek wordt het langzaam maar zeker stiller. Eenmaal binnen is van de drukte buiten niets meer te horen. Jongeren zitten achter een studieboek of internetten. Volwassen zijn rustig aan het lezen of vergaderen. Op de bovenste verdieping bekijken bezoekers een tentoonstelling van kindertekeningen en foto’s van gezinnen uit debuurt.
De broertjes Andres (5) en Johan (9) zijn er op andere wijze actief. Ze bieden zich in Santo Domingo aan als gids voor toeristen. Johan vertelt hen over de architectuur en betekenis van de bibliotheek. “Die heeft de buurt veiliger gemaakt”, zegt hij met zijn broertje aan de hand. “Ik ben blij dat ik er kan spelen.”
Gepubliceerd in Join